Czasami próbuje się nakładać na biblijny obraz Ducha pojęcia związane z innymi kulturami, np. ideę «ducha» jako zjawiska ulotnego, statycznego i biernego. Natomiast biblijna koncepcja ruah oznacza nadzwyczaj żywotną, potężną i mocniejszą niż wszystko inne energię: Duch Pański - czytamy u Izajasza - «jest jak potok wezbrany» (30, 28). Dlatego kiedy Ojciec działa przez swego Ducha, chaos przemienia się w kosmos, na ziemi powstaje życie i toczy się historia.
1 Rzekł Pan do Samuela: «Dokąd będziesz się smucił z powodu Saula? Uznałem go przecież za niegodnego, by panował nad Izraelem. Napełnij oliwą twój róg i idź: Posyłam cię do Jessego Betlejemity, gdyż między jego synami upatrzyłem sobie króla». 2 Samuel odrzekł: «Jakże pójdę? Usłyszy o tym Saul i zabije mnie». Pan odpowiedział: «Weźmiesz ze sobą jałowicę i będziesz mówił: "Przybywam złożyć ofiarę Panu". 3 Zaprosisz więc Jessego na ucztę ofiarną, a Ja wtedy powiem ci, co masz robić: wtedy namaścisz tego, którego ci wskażę». 4 Samuel uczynił tak, jak polecił mu Pan, i udał się do Betlejem. Naprzeciw niego wyszła przelękniona starszyzna miasta. [Jeden z nich] zapytał: «Czy twe przybycie oznacza pokój?» 5 Odpowiedział: «Pokój. Przybyłem złożyć ofiarę Panu. Oczyśćcie się i chodźcie złożyć ze mną ofiarę!» Oczyścił też Jessego i jego synów i zaprosił ich na ofiarę. 6 Kiedy przybyli, spostrzegł Eliaba i mówił: «Z pewnością przed Panem jest jego pomazaniec». 7 Pan jednak rzekł do Samuela: «Nie zważaj ani na jego wygląd, ani na wysoki wzrost, gdyż nie wybrałem go, nie tak bowiem człowiek widzi <jak widzi Bóg>, bo człowiek patrzy na to, co widoczne dla oczu, Pan natomiast patrzy na serce». 8 Następnie Jesse przywołał Abinadaba i przedstawił go Samuelowi, ale ten rzekł: «Ten też nie został wybrany przez Pana». 9 Potem Jesse przedstawił Szammę. Samuel jednak oświadczył: «Ten też nie został wybrany przez Pana». 10 I Jesse przedstawił Samuelowi siedmiu swoich synów, lecz Samuel oświadczył Jessemu: «Nie ich wybrał Pan». 11 Samuel więc zapytał Jessego: «Czy to już wszyscy młodzieńcy?» Odrzekł: «Pozostał jeszcze najmniejszy5, lecz on pasie owce». Samuel powiedział do Jessego: «Poślij po niego i sprowadź tutaj, gdyż nie rozpoczniemy uczty, dopóki on nie przyjdzie». 12 Posłał więc i przyprowadzono go: był on rudy6, miał piękne oczy i pociągający wygląd. - Pan rzekł: «Wstań i namaść go, to ten». 13 Wziął więc Samuel róg z oliwą i namaścił go pośrodku jego braci. Począwszy od tego dnia duch Pański opanował Dawida. Samuel zaś udał się z powrotem do Rama (1 Sm 16, 1-13).
Bóg wybrał właśnie to, co głupie w oczach świata, aby zawstydzić mędrców, wybrał to, co niemocne, aby mocnych poniżyć; 28 i to, co nie jest szlachetnie urodzone według świata i wzgardzone, i to, co nie jest, wyróżnił Bóg, by to co jest, unicestwić, 29 tak by się żadne stworzenie nie chełpiło wobec Boga (1Kor 1, 27-29).
I wyrośnie różdżka z pnia Jessego (...) odrośl z jego korzeni.
I spocznie w niej Duch Pański,
duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa,
duch wiedzy i bojaźni Pańskiej.
Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej (Iz 11, 1-3).
***
Pierwszą wzmiankę o Duchu Świętym znajdujemy już w początkowych wersetach Pisma Świętego, w hymnie do Boga Stworzyciela, który otwiera Księgę Rodzaju: «Duch Boży unosił się nad wodami» (Rdz 1, 2). Na określenie ducha używa się tam hebrajskiego słowa ruah, czyli «tchnienie», które można tłumaczyć jako «wiatr» lub jako «oddech». Jak wiadomo, tekst ten należy do tzw. «źródła kapłańskiego», którego korzenie sięgają czasów niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.), kiedy to w wierze narodu izraelskiego ukształtowała się monoteistyczna koncepcja Boga. Rozważając w świetle Objawienia stwórczą moc jedynego Boga, Izrael nabrał przekonania, że Bóg stworzył świat mocą swojego Słowa. W tym kontekście pojawia się Duch, którego rolę określa na płaszczyźnie językowej słowa i tchnienia wychodzącego z ust: «Przez słowo Pana powstały niebiosa i wszystkie ich zastępy przez tchnienie (ruah) ust Jego» (Ps 33, 6). To żywe i ożywiające tchnienie Boga nie występuje tylko w pierwszej fazie stworzenia, lecz nieustannie podtrzymuje i ożywia całe stworzenie, wciąż je odnawiając: «Stwarzasz je, gdy ślesz swego Ducha i odnawiasz oblicze ziemi» (Ps 104, 30).
Najbardziej znamienną nowością objawienia biblijnego jest ukazanie historii jako uprzywilejowanego miejsca działania Ducha Bożego. W ok. 100 fragmentach Starego Testamentu występuje ruah JHWH, które wskazuje na działanie Ducha Pana prowadzącego swój lud, przede wszystkim w istotnych momentach jego wędrówki. I tak w okresie Sędziów Bóg zsyłał swojego Ducha na ludzi słabych i przemieniał ich w charyzmatycznych przewodników obleczonych w Boską moc; tak było w przypadku Gedeona, Jeftego, a zwłaszcza w przypadku Samsona (por. Sdz 6, 34; 11, 29; 13, 25; 14, 6. 19).
Wraz z ukonstytuowaniem się monarchii Dawida, ta Boska moc, która dotychczas objawiała się w sposób nieprzewidywalny i zaskakujący, osiąga pewną stabilność. Jest wyraźnie obecna podczas konsekracji Dawida, o której Pismo Święte mówi: «Począwszy od tego dnia, duch Pański opanował Dawida» (1 Sam 16, 13).
(…) Perspektywa prorocka wskazuje jednak przede wszystkim na przyszłość jako na szczególny czas, w którym wypełnią się obietnice związane z Boskim ruah. Izajasz zapowiada narodziny potomka, na którym «spocznie duch... mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej» (Iz 11, 2-3). «Jest to - jak napisałem w encyklice Dominum et Vivificantem - tekst doniosły, gdy chodzi o całą pneumatologię Starego Testamentu, gdyż tworzy tutaj jakby pomost między dawniejszym biblijnym pojęciem 'ducha', rozumianego przede wszystkim jako 'tchnienie charyzmatyczne', i 'Duchem' jako Osobą i jako darem, darem dla osoby. Mesjasz z rodu Dawida ('z pnia Jessego') jest właśnie tą Osobą, na której 'spocznie' Duch Pański» (n. 15).
Już w Starym Testamencie widoczne są dwie cechy tajemniczej tożsamości Ducha Świętego, które dokładniej ukazuje następnie objawienie zawarte w Nowym Testamencie.
Pierwsza z nich to całkowita transcendencja Ducha, który właśnie dlatego jest nazywany «świętym» (Iz 63, 10. 11; Ps 51, 13). Duch Boży zawsze jest «Boski». Nie jest rzeczywistością, którą człowiek może zrozumieć zdając się wyłącznie na własne siły, ale darem otrzymanym z wysoka: można Go jedynie wzywać i przyjąć. Nieskończenie «inny» niż człowiek, Duch Święty zostaje dany darmo tym, którzy są powołani, aby z Nim współpracować w dziele zbawienia. A kiedy człowiek pokornie i otwarcie przyjmuje tę Boską energię, zostaje uwolniony od swego egoizmu i od swoich lęków, a w świecie zakwita miłość i prawda, wolność i pokój.
Inną cechą Ducha Bożego jest «dynamiczna» moc, która objawia się w Jego działaniu w historii. Czasami próbuje się nakładać na biblijny obraz Ducha pojęcia związane z innymi kulturami, np. ideę «ducha» jako zjawiska ulotnego, statycznego i biernego. Natomiast biblijna koncepcja ruah oznacza nadzwyczaj żywotną, potężną i mocniejszą niż wszystko inne energię: Duch Pański - czytamy u Izajasza - «jest jak potok wezbrany» (30, 28). Dlatego kiedy Ojciec działa przez swego Ducha, chaos przemienia się w kosmos, na ziemi powstaje życie i toczy się historia.
Jan Paweł II, Duch Święty w Starym Testamencie, Katecheza podczas audiencji generalnej z 13.05.1998
Pod wpływem Ducha Świętego dojrzewa i umacnia się ów człowiek wewnętrzny, czyli „duchowy”. Dzięki udzielaniu się Boga, duch ludzki, który „zna to, co ludzkie”, spotyka się z „Duchem, który przenika głębokości Boże” (por. 1 Kor 2, 10 n.). W tym Świętym Duchu, który jest Darem przedwiecznym, Bóg Trójjedyny otwiera się dla człowieka, dla ducha ludzkiego. (…)
W komunii łaski z Trójcą Świętą rozszerza się niejako wewnętrzna „przestrzeń życiowa” człowieka, wyniesiona do nadprzyrodzonego życia Bożego. (…) Takie wewnętrzne obcowanie z Bogiem w Duchu Świętym sprawia, że człowiek w nowy sposób pojmuje również siebie samego, swoje człowieczeństwo. Doznaje pełnego urzeczywistnienia ów obraz i podobieństwo Boże, jakim człowiek jest od początku.
Jan Paweł II, Dominum et Vivifcantem, 58-59
Ilustracja:
Antonio González Velázquez, Samuel namaszcza Dawida syna Jessego na przyszłego króla Izraela, obraz, XVIII w. (fragment)
Pytania do dzielenia : 1. Co do mnie mówią te fragmenty Pisma Świętego? 2. Jakie były owoce szczególnego działania Ducha Świętego w życiu Dawida? Czy wierzę w dar Ducha Świętego dla mnie? Czy widzę Jego działanie? 3. Czy widzę potrzebę wzmocnienia człowieka wewnętrznego we mnie? Czy wierzę, że może się to stać w historii mojego życia, teraz? 4. Czy jestem świadomy/a tendencji do sądzenia po pozorach? Kiedy jej ulegam?
plik pdf